بحران انرژی در ایران؛ از هدررفت منابع تا نیاز به مدیریت یکپارچه و نوآوری

به گزارش پتروجنوب به نقل از آینه جم، این آمار نگران‌کننده سوالاتی اساسی را مطرح می‌کند: چرا با وجود منابع عظیم انرژی، بحران‌های انرژی همچنان ادامه دارند و ناترازی انرژی به یک چالش پایدار تبدیل شده است؟

بحران‌های انرژی در ایران تنها به کمبود تأمین انرژی محدود نمی‌شود. ریشه این بحران‌ها در ضعف‌های مدیریتی، سیاست‌گذاری‌های غیر اصولی و بی‌توجهی به نوآوری‌ها و فناوری‌های روز است. آمارها نشان می‌دهند که حدود ۳۷ درصد از انرژی تولیدی در کشور هدر می‌رود، که این مسئله هزینه‌های میلیاردی را به کشور تحمیل می‌کند.

در صنعت گاز، هدررفت فلرها و نشتی‌ها در خطوط انتقال به‌طور نگران‌کننده‌ای منابع را از بین می‌برد. سالانه حدود ۲۱ میلیارد مترمکعب گاز به دلیل سوزاندن فلرها هدر می‌رود، در حالی که نشتی‌ها در شبکه گاز به‌طور میانگین ۱۰ درصد از گاز تولیدی را هدر می‌دهند.

در صنعت برق، راندمان پایین نیروگاه‌ها که کمتر از ۳۷ درصد است، در مقایسه با استاندارد جهانی که بیش از ۵۵ درصد است، بحران‌های بیشتری ایجاد می‌کند. علاوه بر این، هدررفت حدود ۶.۵ میلیارد کیلووات‌ساعت برق در شبکه‌های فرسوده انتقال وضعیت را بحرانی‌تر می‌کند.

در حوزه سوخت‌های فسیلی نیز مصرف بی‌رویه بنزین و ناکارآمدی سیستم حمل‌ونقل، بار مضاعفی بر منابع انرژی کشور تحمیل کرده است. به‌گونه‌ای که خودروهای داخلی به‌طور میانگین دو برابر استاندارد جهانی سوخت مصرف می‌کنند.

برای عبور از این بحران‌ها، کشور نیازمند یک نهاد مستقل و کارآمد است که مسئولیت کلان مدیریت انرژی را بر عهده گیرد. این نهاد باید توانایی اعمال سیاست‌های جامع و هماهنگ در زمینه‌های تولید، انتقال و مصرف انرژی را داشته باشد. از جمله اصول اساسی این مدیریت یکپارچه می‌توان به برنامه‌ریزی جامع، هماهنگی بین‌وزارتخانه‌ای و بهینه‌سازی مصرف اشاره کرد.

تجارب جهانی، همچون طرح Energiewende آلمان و کمیسیون تنظیم مقررات انرژی فدرال در ایالات متحده، نشان‌دهنده موفقیت‌هایی در بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش هدررفت انرژی است. این کشورها با ایجاد هماهنگی میان دولت، بخش خصوصی و جامعه، بهبود بهره‌وری و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی را به‌عنوان اولویت قرار داده‌اند. ایران نیز می‌تواند با بهره‌برداری از این تجربیات، نهادهای جدیدی ایجاد کرده و هماهنگی بین وزارتخانه‌ها را تسهیل کند.

برای مقابله با بحران انرژی، بازنگری در ساختار مدیریتی ضروری است. نوسازی و بهینه‌سازی شبکه‌های انتقال، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و اصلاح سیاست‌ها و تعرفه‌ها از جمله اقداماتی هستند که باید فوراً در دستور کار قرار گیرند.

تعیین قیمت‌های واقعی برای انرژی می‌تواند به کاهش مصرف بی‌رویه و ایجاد انگیزه برای بهینه‌سازی مصرف منجر شود. همچنین، باید به موضوع کاهش ساعت‌های اداری و پویش «دو درجه کمتر» توجه ویژه‌ای شود تا فشار بر منابع انرژی کاهش یابد.

بحران انرژی در ایران تنها از کمبود منابع نشأت نمی‌گیرد، بلکه ضعف در سیاست‌گذاری و مدیریت نیز در آن نقش دارد. ایران باید این بحران‌ها را فرصتی برای بازنگری در ساختار مدیریتی انرژی خود تلقی کند. با ایجاد تغییرات ساختاری و مدیریت یکپارچه انرژی، می‌توان به راه‌حل‌های پایدار دست یافت و بحران‌ها را به فرصت‌هایی برای پیشرفت تبدیل کرد.

آنچه مسلم است، این است که ایران در آستانه یک تحول بزرگ قرار دارد. آیا زمان آن نرسیده است که با اقدامات مؤثر، ناترازی انرژی را به چالشی برای توسعه پایدار تبدیل کنیم؟ این سوالی است که باید به آن پاسخ دهیم و به‌سوی آینده‌ای در تراز جهانی حرکت کنیم.

*کارشناس حوزه انرژی